فرایند تجاری سازی محصول و گام‌های آن را بهتر بشناسید

تجاری سازی محصول به طور کلی به معنای استفاده از روش‌ها و یا راهکارهای فناورانه به منظور دستیابی به سود بیشتر است. در فرایند تحلیل و توسعه کسب‌ و کار به روش‌های فناورانه نیاز داریم تا به سود مورد نظر خود هم دست پیدا کنیم. برای این کار باید به تجاری سازی  و یا توسعه و مدیریت محصولات دست زد و مطابق با آن فناوری‌های نو را به محصولات موفق تجاری تبدیل کرد. تجاری سازی یک محصول در برگیرنده اقدامات متنوعی بوده و فعالیت‌هایی از قبیل: ارزیابی بازار، طراحی محصول، مهندسی تولید، بازاریابی و .... را در بر می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم به ارائه مطالبی در این زمینه بپردازیم تا شما فرایند تجاری سازی محصول و گام‌های آن را بهتر بشناسید.

به طور کلی می‌توان تجاری سازی را فرایند و یا روندی دانست که طی آن ایده‌ها و یا اختراعات به محصولاتی قابل عرضه در بازار تبدیل خواهند شد. به همین دلیل پیامد و نتیجه این اقدامات، ایجاد شغل و تولید ثروت و سود است. این فرایند با یک طرح و یا ایده آغاز شده و پس از آن به پردازش آن ایده اقدام می‌گردد. تا در نهایت به توسعه محصول و یا تولید کالا و یا خدمتی منجر گردد که فناورانه است. در پایان این فرایند نیز به فروش کالا اقدام می‌شود و یا خدماتی در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرند. تجاری سازی محصول در زبان لاتین خود را به شکل Product Commercialization نشان می‌دهد.

بسیاری از افراد گمان می‌کنند همین که ایده‌ای تازه و نو در ذهن داشته باشند و یا به تصویری کلی در زمینه یک محصول جدید دست پیدا کنند، برای آن‌ها کافی است و آن‌ها را با سودی قابل ملاحظه مواجه خواهد کرد. در صورتی‌ که این گمان صحیح نیست و باید پس از شکل گیری یک ایده و یا طرح به این اطمینان دست پیدا کنید که این ایده از امکان تجاری سازی برخوردار بوده و می‌تواند با قدرت به بازار رقابت وارد شود. این افراد اگر به گام‌های تجاری سازی یک محصول توجه داشته باشند به این اطمینان دست پیدا خواهند کرد. به همین دلیل در ادامه این مقاله به معرفی و شرح مراحل تجاری سازی محصولات خواهیم پرداخت.

گام اول: تست ایده و آزمایش آن

در اولین گام تجاری سازی، باید ایده خود را به طور کامل بررسی کرده و آن را به صورت دقیق آزمایش کنید. پس باید چند نمونه اولیه از محصول خود داشته باشید. بنابراین سعی کنید به ساخت یک نمونه مقدماتی از محصول خود دست بزنید و در واقع ایده خود را به محصول تبدیل نمایید. پس‌ از آن باید نمونه ساخته شده اولیه را در اختیار یک مشتری قرار دهید تا وی ایرادات و یا اشکالات موجود در محصول را شناسایی کند. پس از آن سعی خود را به کار گیرید تا ایرادات موجود در محصول خود را برطرف سازید.

گام دوم: مستندسازی ایده

در این مرحله باید ایده و طرح خود را به ثبت برسانید. پس به مراجع رسمی مراجعه کرده و گام‌هایی را پشت سر بگذارید تا اختراع و ایده شما ثبت شود. پیش‌ از اقدام به این کار باید تمامی اطلاعات مربوط به کسب‌ و کار از قبیل برند، لوگو، میزان نوآوری و ...آن‌ بررسی شده و عدم تخطی از قوانین نیز ارزیابی شود. در برگه ثبت اختراع شما باید عنوان ایده موجود باشد و یا خلاصه‌ای از اختراعتان در آن به چشم بخورد. نام اختراع و نام صاحب ایده، تاریخ انتشار و کدهای اقتصادی و تجاری آن نیز باید در این برگه موجود باشد. همچنین لازم است عملکرد فنی محصول شرح داده شده و نیاز و یا مساله‌ای که با استفاده از این محصول برطرف شده و یا تامین می‌گردد توضیح داده شود.

گام سوم: ارزیابی بازار محصول

پس از پشت سر گذاشتن دو مرحله قبلی به سومین گام تجاری سازی یک محصول خواهید رسید. برای بررسی و ارزیابی بازار محصول باید مطمئن شوید که شما می‌توانید در این بازار به موفقیت دست پیدا کنید. برای کسب موفقیت در این بازار باید در ابتدا میزان دسترسی خود را به مشتریان مشخص سازید. از سوی دیگر لازم است مشتریان هدف خود را به طور دقیق و کامل شناسایی کنید. کار دیگری که باید از انجام دقیق آن مطمئن شوید، این است که مشتریان هدف از وجود محصول شما آگاه شوند. همچنین باید این آمادگی را داشته باشید که برخی از ارزش‌های تازه را به محصول خود اضافه کنید و آن را کاملتر سازید. مساله دیگری که باید از آن مطمئن شوید این است که آیا بازار مورد نظرتان، ارزش ورود محصول شما را دارد یا خیر‌. همچنین باید بدانید که چه تعدادی از مصرف کنندگان محصول شما را مورد استفاده قرار خواهند داد و یا چه تعدادی از آن‌ها در حال حاضر از کالاهای مشابه با محصول شما استفاده می‌کنند. لازم است به این سوال هم پاسخ دهید که میزان مصرف افراد از کالای شما تا چه اندازه بوده و قیمت آن چقدر است. حتی باید سود مورد نیاز خود را هم پیش بینی کنید.

گام چهارم: تامین منابع مالی و فنی

یکی از مهم‌ترین گام‌های تجاری سازی محصولات، مرحله تامین منابع مالی و فنی مورد نیاز است. پس باید تمامی منابع، تجهیرات، سرمایه و ... مورد نیاز برای اجرایی شدن طرح را در نظر بگیرید و از سوی دیگر راهکارهای مورد نظر خود برای تامین این نیازها را نیز مطرح کنید. در حالت معمول طرح‌ها و یا ایده‌های نیازمند به سرمایه کمتر، امکان بیشتری برای کسب موفقیت و جلب توجه و نظر سرمایه‌گذاران دارند. همچنین هرچه پیش بینی‌های شما دقت بالاتری داشته باشند، این امکان را به دست خواهید آورد که حمایت مالی سرمایه‌‌گذاران بیشتری را به خود جلب سازید.

گام پنجم: کسب مجوزهای مورد نیاز و آغاز به کار

گام پنجم تجاری سازی یک محصول که در واقع آخرین گام این کار است، مرحله‌ای است که شما باید در آن تمامی مجوزهای مورد نیاز را دریافت کنید. پس از کسب این مجوزها می‌توانید فعالیت خود را آغاز کرده و کالای تولید شده را به بازار معرفی و عرضه نمایید.

موانع تجاری سازی شامل چند چالش اصلی هستند که بر روند موفقیت این فرایند تأثیر می‌گذارند. در ادامه به توضیح هر یک از این موانع می‌پردازیم:

1. قواعد و مقررات:

یکی از چالش‌های بزرگ در تجاری سازی، قوانین و مقررات مرتبط با تولید و عرضه محصولات است. این قوانین ممکن است شامل حقوق مالکیت معنوی، استانداردهای کیفیت و الزامات ایمنی باشند. کارآفرینان باید به‌خوبی با این الزامات آشنا شوند، زیرا عدم آگاهی یا پیچیدگی آن‌ها می‌تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر یک محصول نتواند استانداردهای ایمنی را رعایت کند، ممکن است از ورود به بازار منع شود و این موضوع می‌تواند به زیان مالی جدی منجر شود.

2. مسائل سیاسی و اقتصادی:

تغییرات در سیاست‌های اقتصادی و شرایط سیاسی می‌توانند تأثیر عمیقی بر روند تجاری سازی داشته باشند. نوسانات ارزی، تحریم‌ها و عدم ثبات اقتصادی می‌توانند ریسک‌های قابل توجهی را برای کارآفرینان ایجاد کنند. این عوامل نه تنها بر هزینه‌های تولید تأثیر می‌گذارند بلکه می‌توانند تقاضا برای محصولات جدید را نیز تحت تأثیر قرار دهند. به‌عنوان مثال، تغییرات ناگهانی در سیاست‌های اقتصادی ممکن است منجر به کاهش تقاضا برای یک محصول خاص شود و این موضوع می‌تواند برنامه‌های تجاری را به هم بریزد.

3. مسائل فرهنگی و اجتماعی:

مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توانند به چالش‌های تجاری سازی دامن بزنند. در برخی جوامع، نپذیرفتن نوآوری‌ها و ایده‌های جدید می‌تواند مانع از پذیرش محصولات جدید شود. این نپذیرفتن می‌تواند ناشی از عوامل فرهنگی، باورهای اجتماعی و حتی مقاومت در برابر تغییر باشد. در این زمینه، آگاهی و آموزش عمومی در مورد مزایای محصولات نوین اهمیت ویژه‌ای دارد. ایجاد کمپین‌های آموزشی می‌تواند به تغییر نگرش‌ها و افزایش پذیرش محصولات جدید کمک کند.

4. چالش‌های تکنولوژیکی:

یکی دیگر از موانع تجاری سازی، مسائل تکنولوژیکی هستند. عدم دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و زیرساخت‌های مناسب می‌تواند موجب کندی فرآیند تجاری سازی یا عدم موفقیت در بازار شود. این چالش‌ها می‌توانند از طریق عدم تطابق فناوری‌های موجود با نیازهای بازار نیز تشدید شوند. به همین دلیل، کارآفرینان باید اطمینان حاصل کنند که محصولات آن‌ها با نیازهای فعلی و آینده بازار هم‌راستا هستند.

5. مسائل مالی و بازاریابی:

تأمین مالی مناسب برای مراحل مختلف توسعه و تبلیغ محصول از جمله چالش‌هایی است که بسیاری از کارآفرینان با آن مواجه‌اند. بدون تأمین مالی کافی، امکان اجرای برنامه‌های بازاریابی مؤثر و دستیابی به مشتریان هدف به شدت محدود می‌شود. برای مثال، یک کارآفرین ممکن است نتواند تبلیغات کافی برای معرفی محصول خود انجام دهد و در نتیجه، شانس موفقیت آن کاهش یابد. تأمین منابع مالی همچنین می‌تواند به جذب نیروی کار متخصص و بهبود کیفیت تولید کمک کند.

6. ابعاد بازار و منابع انسانی:

عدم وجود بازار کافی برای محصول، کمبود نیروی کار متخصص و همچنین عدم وجود ساختارهای سازمانی مناسب برای مدیریت فرآیند تجاری سازی می‌تواند به بروز مشکلات جدی منجر شود. در واقع، اندازه بازار و ظرفیت جذب آن تأثیر زیادی بر موفقیت تجاری سازی دارند. اگر یک محصول نتواند به اندازه کافی مشتری جذب کند، احتمال شکست آن در بازار افزایش می‌یابد. همچنین، وجود نیروی کار متخصص و ساختارهای مناسب سازمانی به کارآفرینان کمک می‌کند تا فرآیندهای تجاری سازی را به‌خوبی مدیریت کنند و در نتیجه، شانس موفقیت خود را افزایش دهند.

فرایندهای تجاری سازی به طور کلی سه مدل اصلی را در برگرفته و شامل مدل زنجیره ارزش، مدل گلد اسمیت و مدل رورک هستند. در ادامه به شرح مختصر این مدل‌ها خواهیم پرداخت.

مدل زنجیره ارزش

این مدل را می‌توان زنجیره‌ای به شمار آورد که از ایجاد یک مفهوم و یا ایده که نتیجه تحقیق و پژوهش است آغاز شده و در نهایت و پایان کار، به توسعه محصول و فروش آن منتج می‌گردد. مطابق با این مدل، برای اینکه بتوانید به سرمایه و سود مورد نظر خود دست پیدا کنید باید تمامی حلقه‌های این زنجیره از توانایی و قدرت کافی برخوردار باشند. از سوی دیگر پشت سر گذاشتن تمامی این مراحل ضرورت اساسی دارد. این مراحل عبارتند از: ایجاد مفهوم، تعریف محصول، طراحی محصول، تولید محصول، فروش محصولات و خدمات پس از فروش آن‌ها.

مدل گلد اسمیت

در مدل گلد اسمیت، سعی بر این است که تمامی عناصر فنی، بازار، کسب و کار در یک ماتریس واقع شده و تمامی فعالیت‌ها به صورت همزمان و به هم پیوسته انجام شوند.  
این مدل تمامی این فرایند را از تولید ایده تا شکل گیری محصول، خلق و تولید و راه‌اندازی آن تحت پوشش قرار می‌دهد. این مراحل را می‌توان در سه فاز مفهوم، توسعه و تجاری سازی طبقه بندی کرد.

مدل رورک

این مدل توسط فردی به نام رورک ارائه شد. مطابق با این مدل می‌توان فرایند تجاری سازی یک محصول را به سه فاز اصلی دسته بندی کرد. این فازها عبارتند از: نوآوری، کارآفرینی و فاز مدیریتی. در فاز نوآوری به تعریف محصولات و تبدیل آن‌ها به نمونه‌های مهندسی شده اقدام می‌گردد. 
در فاز کارآفرینی، نمونه اولیه برای تولید شکل می‌گیرد و در فاز مدیریتی نیز به تولید نهایی کالا دست زده می‌شود تا فرایند نفوذ به بازار اصلی صورت پذیرد. در هر کدام از این فازها باید اقدامات خاصی صورت پذیرد. به همین دليل هر کدام از فازها نیز برای خود چند مرحله جداگانه دارند. این مراحل عبارتند از: مرحله فنی، مرحله بازاریابی و مرحله کسب و کار. در واقع می‌توان گفت این مدل اصلاح شده و یا شکل تغییر و تبدیل یافته مدل تجاری سازی گلد اسمیت است.

یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های موفقیت در فرآیند تجاری‌سازی، داشتن یک استراتژی جامع و کارآمد است. برای اینکه بتوانید با اطمینان قدم‌های درستی در این مسیر بردارید و محصول خود را به بهترین شکل به بازار معرفی کنید، حتماً به خدمات استراتژی‌های تجاری‌سازی محصول ما در ندیم آروین نگاهی بیندازید و راهکارهای عملی برای موفقیت در بازار را کشف کنید.