نقش بودجه بندی سرمایه در مدیریت کسب و کار

بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی فرآیندی است که سازمان‌ها برای تخصیص منابع مالی به بخش‌های مختلف و پیش‌بینی هزینه‌ها و درآمدها استفاده می‌کنند. این شامل تدوین بودجه سالانه، نظارت بر عملکرد مالی، تنظیم برنامه‌های مالی و انجام تعدیلات لازم برای دستیابی به اهداف مالی است.

فهرست محتوا:

بودجه بندی مالی
اهمیت بودجه بندی سرمایه در مدیریت مالی
عوامل مؤثر بر تصمیمات بودجه بندی سرمایه
نقش مالیات در بودجه بندی
مراحل اجرای بودجه بندی مالی
کاربردهای بودجه بندی سرمایه

در حوزه مدیریت کسب و کار با مسائل و موضوعات متنوعی روبرو می‌شویم. یکی از مهم‌ترین این مباحث، بودجه بندی سرمایه‌ای است که به آن Capital Bodgeting نیز گفته می‌شود. در واقع می‌توان گفت ارزیابی و بررسی سرمایه‌گذاری ‌در دارایی‌های ثابت، تصمیم گیری در حوزه انواع سرمایه‌گذاری و سپس انتخاب مناسب‌ترین طرح از مهم‌ترین مباحثی هستند که در مدیریت مالی با آن مواجه می‌شویم. 

از آنجایی که هر گونه اقدام به سرمایه‌گذاری بلند مدت، نیاز به تخصیص میزان قابل توجه و هنگفتی وجوه نقد دارد و از سوی دیگر به ایجاد تعهدات بلند مدت منجر می‌گردد، پس باید از روش‌هایی خاص برای ارزیابی این فعالیت‌ها استفاده شود. 
هر کدام از سازمان‌ها از روش‌های مخصوص به خود برای ارزیابی طرح‌ها و بودجه‌بندی استفاده کرده و انواع بودجه‌بندی سرمایه‌ای را به کار می‌گیرند. چراکه هر کدام به اطلاعات ویژه‌ای برای مدیریت کسب و کار خود نیاز داشته و نوع نیاز سازمان‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. 
در این مقاله قصد داریم نقش بودجه بندی سرما‌یه‌ در مدیریت کسب و کار را تشریح کنیم.

بودجه بندی مالی

 

پیش از ورود به بحث بودجه بندی سرمایه‌ای و تعریف آن، بهتر است بودجه سرمایه‌ای را مورد شناسایی قرار دهید. همان‌طور که می‌دانید پیشرفت‌های بسیار وسیع و همه جانبه‌ در حوزه‌های تکنولوژی و فناوری‌های نو باعث شده تا شیوه‌های توسعه کالاها و یا حتی خدمات نیز دگرگون شوند. 
در این شرایط واحدهای تجاری و یا تولید کننده مجبورند هر ساله مبالغ بسیار زیادی را به خرید تاسیسات، تجهیزات و... اختصاص داده و در دارایی‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند. به دارایی‌های بلند مدت، دارایی‌های سرمایه‌ای گفته می‌شود. 
این دارایی‌ها در فرایند تولید محصولات و یا حتی در ارائه خدمات، توسط واحدهای تجاری به کار گرفته می‌شوند. این مبالغ بسیار قابل توجه بوده و لذا باید این میزان از هزینه‌ها و مخارج از پیش و با دقت بسیار بالا برنامه‌ریزی شده باشند. به این طرح ریزی و یا برنامه‌ریزی در اصطلاح بودجه سرمایه‌ای گفته می‌شود. 
در حقیقت بودجه سرمایه‌ای نشان دهنده برآورد و یا جمع هزینه‌ها و مخارجی است که مورد پیش بینی قرار گرفته‌اند. بودجه سرمایه‌ای را در حالت معمول برای دوره‌ها و با بازه‌های زمانی چند ساله مثلا سه ساله، پنج ساله، ده ساله و ‌... پیش بینی می‌کنند و برای اینکه بتوانند کنترل بیشتری بر روی آن داشته باشند این مدت زمان را به دوره‌های زمانی کوتاه‌تر تقسیم می‌کنند. 
پس بودجه سرمایه‌ای را می‌توان خلاصه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های مطابق با برنامه‌های از پیش تعیین شده در دارایی‌های ثابت به شمار آورد. از سوی ديگر بودجه بندی سرمایه‌ای فرایند تصمیم گیری برای تعیین مخارج و یا هزینه‌های سرمایه‌ای در دوران بودجه است. 
این موضوع شامل مواردی از قبیل برنامه‌ریزی هزینه‌های یک پروژه و یا طرح خاص در یک چرخه حداقل یک ساله است. با این اوصاف بودجه‌بندی سرمایه تمامی مراحل و فرآیندهای مربوط به تجزیه و تحلیل طرح‌ها و پروژه‌های گوناگون را در برگرفته و شامل تصمیم گیری در این زمینه است که کدام یک از طرح‌ها و یا پروژه‌ها را می‌توان در بودجه سرمایه‌ای قرار داد. 
مطابق با این فرایند سازمان‌ها و مدیران می‌توانند به به  برنامه‌ریزی و ارزیابی طرح‌ها اقدام کرده و پروژه‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند که در دوره‌های طولانی مدت‌، پر بازده و پرسودتر هستند.

اهمیت بودجه بندی سرمایه در مدیریت مالی

 

اهمیت بودجه بندی سرمایه در مدیریت مالی به اندازه‌ای است که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین بخش‌های تصمیم گیری و مدیریت به شمار آورد. چرا که این فرایند باعث می‌شود تا اهمیت منابع به کار گرفته شده روشن و مشخص گردد و از سوی دیگر مدت زمان مورد نیاز برای بازیافت سرمایه‌گذاری‌ها تعیین شود. 
انجام این فرایند ضرورت ارزیابی و یا تجزیه و تحلیل‌های دقیق و همه جانبه پیرامون مسائل مالی و غیرمالی را مشخص می‌سازد.  به طور کلی می‌توان گفت هر گونه تصمیمی که در حوزه بودجه و یا مسائل مالی یک سازمان اتخاد می‌گردد به میزان موفقیت و پیشرفت سازمانی و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده اثر گذار است. پس این کار در موفقیت یک کسب‌ و کار نقش موثر داشته و به کنترل صحیح و دقیق هزینه‌ها و مخارج کمک می‌کند.

عوامل مؤثر بر تصمیمات بودجه بندی سرمایه

 

برخی از عوامل و فاکتورها وجود دارند که می‌توانند تصمیم‌های سرمایه‌گذاری یک مدیر را تحت تأثیر قرار دهند. از جمله این عوامل می‌توان به شرایط اقتصادی جامعه اشاره کرد و یا سیاست‌هایی را نام برد که یک مجموعه و یا واحد تجاری و تولیدی برای رشد و توسعه کسب‌ و کار خود در پیش گرفته است. 
ارزیابی نوسان‌های احتمالی و یا مخاطرات و ریسک‌ها نیز در تصمیم گیری سرمایه‌گذاری مدیران نقش موثر دارد. به گونه‌ای که اگر شرایط اقتصادی مساعد و مناسب باشد، مدیران تمایل به سرمایه‌گذاری بیشتری دارند و این آمادگی را از خود نشان می‌دهند تا تقاضاهای بیشتری را از جانب مشتریان تامین کنند. 
از دیگر سو واحدهای تجاری و یا تولید کنندگانی که روبه رشد و پیشرفت دارند، به طور معمول بیشتر از توان مدیریتی خود به پروژه‌های پربازده و یا پر سود دسترسی دارند. اما با این حال، طرح‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند که مطابق با شرایط رو به رشد آن‌ها باشد. 
در فرآیند بودجه بندی سرمایه، با اصطلاحی به عنوان مخاطره نیز سر و کار داریم که به معنای هر گونه نوسان و یا تغییرات احتمالی در وجوه و منابع نقدی پروژه‌های سرمایه‌گذاری است‌. مخاطراتی که در مدل‌های بودجه بندی سرمایه مطرح نشده‌اند. در بعضی از مواقع مدیران ممکن است یک پروژه سرمایه‌گذاری پر سود را رها کنند. چراکه آن را پر ریسک می‌دانند.

 

نقش مالیات در بودجه بندی

 

مدیران پیش از ورود به طرح‌های سرمایه‌گذاری باید به نقش مالیات در بودجه بندی و یا ارزیابی مالی طرح‌ها نیز توجه داشته باشند. در چنین شرایطی می‌توان سرمایه‌گذاری را در دو نوع اصلی جای داد.  برخی از سرمایه‌گذاری‌ها با هدف افزایش فروش و دستیابی به سود بالاتر انجام می‌گیرند. 
اما برخی به دنبال کاهش دادن هزینه‌ها هستند که البته آن‌ها هم به سودآوری یک شرکت کمک می‌کنند. در این شرایط طرح‌هایی برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌شوند که بلند مدت بوده و انتظار داریم پس از اجرای آن‌ها به حداکثر سود و ثروت دست پیدا کنیم.

در فرایند بررسی و ارزیابی پروژه‌ها و یا طرح‌های سرمایه‌گذاری در حالت معمول، وجوه نقد بعد از کسر مالیات بر درآمد برآوردی، محاسبه می‌شوند. در واقع و برای سنجش و محاسبه میزان مالیات بر درآمد باید در گام اول تمامی مخارج و هزینه‌های مربوط به استهلاک محاسبه شده و سپس سود در نظر گرفته شود. 
در حقیقت در این شرایط بابت هزینه‌های مربوط به استهلاک هیچ گونه وجه نقدی پرداخت نشده اما این هزینه بر گردش وجوه نقد تاثیراتی را ایجاد می‌کند. چراکه بر مالیات بر درآمد اثر گذار است.

 

مراحل اجرای بودجه بندی مالی

برای اینکه مدیران بتوانند به تصمیم‌گیری‌های مناسب در حوزه سرمایه و سرمایه‌گذاری دست بزنند باید مراحل و گام‌هایی را پشت سر بگذارند. برای نمونه لازم است طرح‌های سرمایه‌گذاری را به خوبی و به دقت مورد شناسایی قرار دهند و میزان مطلوبیت هر کدام را ارزیابی نمایند. 
پس از این گام طرح‌های مناسب و مطلوب مورد نطر خود را انتخاب کنند. همچنین می‌توانند به دسته بندی طرح‌ها اقدام کرده و بهترین و مناسب‌ترین آن‌ها را برای سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند. این مراحل را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد.

شناسایی طرح‌های سرمایه‌گذاری

در این گام مدیران به شناسایی پروژه‌ها و یا طرح‌های بالقوه سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند.

برآورد منابع و هزینه‌های پروژه‌ها

در این گام تمامی اطلاعات مربوط به مخارج و یا هزینه‌های طرح‌ها و از سوی دیگر میزان سود و بازدهی آن‌ها جمع‌آوری می‌شود. یعنی مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری برآورد شده و مشخص می‌شود که در نهایت چه میزانی از سود و یا بازدهی در انتظار سازمان شما خواهد بود.

ارزیابی و بررسی طرح‌های پیشنهاد شده

در این مرحله روش مناسب ارزیابی طرح‌های سرمایه‌گذاری شناخته و انتخاب می‌شود تا از طریق آن سرمایه‌گذاران بتوانند طرح را از دیدگاه مالی به طور دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.
رتبه بندی طرح‌ها و انتخاب طرح مناسب
در گام چهارم این فرایند طرح‌های پیشنهاد شده بر اساس میران مخاطرات و ریسک‌هایی که دارند و از سوی دیگر به لحاظ سود و بازدهی مورد انتظار سنجیده و ارزیابی شده و سپس رتبه بندی می‌گردند. 
انجام این گام به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بتوانند مناسب‌ترین طرح را از نظر اقتصادی انتخاب کرده و طرحی را برگزینند که سود آوری بیشتری دارد و یا امکان اجرایی شدن آن بیشتر است. 
پس از طی این مراحل بهترین طرح با توجه به منابع موجود سازمانی انتخاب می‌شود و در نهایت به تدوین و تنطیم بودجه اقدام می‌گردد‌.

کاربردهای بودجه بندی سرمایه

 

بودجه بندی سرمایه در حالت معمول به منظور به حداکثر رساندن سود برای سهام‌داران یک مجموعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از موارد مدیران برای اینکه مطمئن باشند میزان درآمدها و یا هزینه‌ها و مخارج آن‌ها قطعی است به بودجه بندی سرمایه‌ای ‌دست می‌زنند و یا در مواقعی که تمایل دارند از جریان‌های ورودی به سیستم مدیریتی و یا خروجی از سیستم به صورت نقدی استفاده کنند به این فرایند اقدام می‌نمایند.