برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان

برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان فرآیند تعیین اهداف بلندمدت، تحلیل محیط داخلی و خارجی و تدوین استراتژی‌هایی برای دستیابی به این اهداف است. این فرآیند شامل ارزیابی منابع، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها و توسعه برنامه‌های عملیاتی برای رشد و موفقیت پایدار است.

فهرست محتوا

مدل‌های برنامه ریزی استراتژیک
اصول برنامه ریزی استراتژیک
مراحل برنامه ریزی استراتژیک

 

در حوزه مدیریت کسب و کار با مفاهیم و موضوعات بسیار زیادی برخورد می‌کنیم. یکی از مهمترین این مباحث، مدیریت استراتژیک، برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان و یا در اصطلاح Strategic planning است. برنامه ریزی استراتژیک به فرآیندی گفته می‌شود که از آن به منظور پیشبرد اهداف و برنامه‌های یک سازمان استفاده شده و صاحبان این کسب و کارها تمامی اقدامات و فعالیت‌های خود را با دید و افق بلند مدت طراحی و تنظیم می‌نمایند تا به آن‌ها دسترسی مطلوب‌تر و ساده‌تری داشته باشند. در حال حاضر فرایند تدوین برنامه استراتژیک توسط شرکت‌ها و سازمان‌های بسیار بزرگ با استقبال قابل توجهی مواجه شده و توسط این سازمان‌ها اجرا و پیاده‌سازی می‌شود. اگر این فرآیند به درستی صورت پذیرد به انتخاب برنامه‌ها و راهبردهایی منجر خواهد شد که به پیشرفت و یا تعالی سازمان کمک می‌کنند و یا نوعی مزیت رقابتی ویژه برای آن مجموعه به وجود می‌آورند. این موضوع اهمیت برنامه ریزی استراتژیک برای یک سازمان را نشان می‌دهد. در این مقاله به ارائه مطالبی در زمینه تاثیرات برنامه استراتژیک بر سازمان‌ها و مجموعه‌های مختلف خواهیم پرداخت و به این موضوع اشاره خواهیم کرد که چگونه برای سازمان خود برنامه ریزی استراتژیک داشته باشیم. پس اگر شما هم در این زمینه با دغدغه‌ای مواجه شده و یا سوالی دارید با ما همراه باشید .

 

مدل‌های برنامه ریزی استراتژیک سازمان

 

مدل برنامه ریزی استراتژیک جامع 

یکی از روش‌های طراحی برنامه ریزی استراتژیک مدل برنامه ریزی جامع است. این مدل توسط تایلر طراحی شده و دید آن هم بلند مدت است. این مدل را می‌توان بر اساس تجزیه و تحلیل محیط داخلی و خارجی به کار گرفته و بر اساس آن به تدوین سند استراتژی دست زد. برای این نوع برنامه ریزی گام‌ها و مراحلی از قبیل تعیین هدف سازمان در آینده طی می‌شود و یا لازم است به شناخت اهداف و استراتژی‌های سازمان، تجزیه و تحلیل شرایط محیطی، تجزیه و تحلیل امکانات مجموعه، شناخت نقاط قوت و ضعف سازمان اقدام شود. 
همچنین باید تغییرات لازم در استراتژی‌های گذشته صورت پذیرفته و یک برنامه مطلوب در نظر گرفته شود. اجرای این راهبرد تازه و سپس ارزیابی و کنترل نتایج آن از دیگر اقداماتی است که در این مدل باید انجام دهید .

مدل برنامه ریزی استراتژیک صنعتی

یکی دیگر از انواع روش‌های برنامه ریزی استراتژیک، مدل برنامه ریزی صنعتی است. این مدل توسط فردی به نام اندروز مطرح شده و الگوی تصمیم‌هایی را نشان می‌دهد که بر مبنای آن‌ها اهداف کلی و جزئی یک مجموعه مشخص و تنظیم می‌گردد. 
بعد از این مراحل سیاست‌ها و برنامه‌های مورد نیاز و فرایندها به منظور تحقق اهداف تعیین و مشخص خواهند شد. 
این مدل بر این باور است که برقراری پیوند میان اهداف یک مجموعه و برنامه‌ها و راهبردهای آن، برای دستیابی به موفقیت ضرورت دارد و لذا به دنبال دستیابی به ترکیبی مناسب میان فرصت‌های محیطی و توانمندی‌ها و امکانات داخلی مجموعه است .

مدل برنامه ریزی استراتژیک رایت

این مدل توسط رایت ارائه شده و در پنج مرحله اجرا می‌شود. تمامی مراحل برنامه ریزی استراتژیک در این مدل از نظام اطلاعاتی تاثیر خواهند پذیرفت. در این مدل ابتدا باید محیط درونی و بیرونی یک مجموعه را بررسی کرده و به شناسایی نقاط قوت و ضعف آن اقدام کنید. 
پس از آن به بررسی فرصت‌های محیطی دست زده و اهداف و ماموریت‌های اصلی مجموعه را طراحی و تدوین نمایید تا میزان دسترسی به اهداف افزایش بیشتری پیدا کند. مطابق با این مدل و پس از طرح و تدوین اهداف می‌توان به تدوین استراتژی‌های مطلوب دست زد. 
راهبردهایی که در سه سطح امکان تنظیم دارند. از جمله این سطوح می‌توان به سطح مدیریت، سطح فعالیت و وظیفه اشاره کرد. در سطح مدیریت، استراتژی‌های کلان و بلند مدت یک مجموعه طراحی و تدوین شده و در سطح فعالیت، این استراتژی‌ها به فرایندها و فعالیت‌های واحدها و بخش‌های مختلف مجموعه تبدیل می‌شوند. 
در سطح سوم و یا سطح وظیفه نیز باید وظایف و نقش‌های افراد و کارکنان تدوین شده و این تعیین وظایف بر اساس استراتژی‌های تدوین شده صورت پذیرد. بعد از تدوین استراتژی‌ها اجرای آن‌ها هم فوق العاده مهم است. 
برای اجرای هر چه بهتر راهبردهای مد نظر خود باید به ساختار سازمان، رهبری و مدیریت آن، فرهنگ سازمانی و ... توجه کافی داشته باشید. پس از در نظر گرفتن این عناصر و توجه کافی به این بخش‌ها باید یک سیستم نظارتی و کنترلی مناسب تدارک ببینید تا بر روند اجرای برنامه و سپس دریافت بازخوردهای مورد نیاز مدیریت و کنترل مطلوبی داشته باشید. 
پس از دریافت بازخوردهای لازم این امکان را دارید که تمامی اشکالات و نقاط ضعف برنامه‌های خود در مراحل مختلف تحلیل محیط، تعیین اهداف، تدوین استراتژی و ... را مورد شناسایی قرار داده و سپس آن‌ها را برطرف سازید.

مدل برنامه ریزی استراتژیک هیل

مطابق با مدل برنامه ریزی استراتژیک هیل باید در ابتدا به تجزیه و تحلیل محیط بیرونی و درونی سازمان اقدام شده و سپس نتایج برآمده از آن را با استراتژی‌های گذشته مجموعه مقایسه کنید. 
اگر با این مقایسه، تعارضی میان استراتژی گذشته و آتی سازمان مشاهده کردید، در ابتدا باید به شناخت نقاط تعارض اقدام کنید‌. بعد از آن نیز با توجه به اطلاعات به دست آمده به ایجاد تغییر و تحولاتی اقدام نمایید تا به استراتژی مناسب‌تری دست پیدا کنید. در نهایت نیز برای اجرای راهبرد و برنامه تازه، ساختار جدید و سیستم کنترلی مناسب تدارک دیده ببینید. 
به طور کلی مراحل برنامه ریزی استراتژیک هیل عبارتند از: مرحله انتخاب اهداف شرکت، تحلیل عملیاتی درون سازمان برای شناسایی نقاط قوت و ضعف آن، تحلیل محیط بیرونی سازمان برای شناسایی فرصت‌های پیش رو و تهدیدها، انتخاب استراتژی مناسب و در نهایت اجرای استراتژی‌های متناسب با اهداف و منطبق با مدل کسب و کار سازمان.

 

اصول برنامه ریزی استراتژیک

 

با بررسی و نقد برنامه‌های استراتژیک یک مجموعه به برخی از چالش‌های برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان مواجه خواهیم شد. یکی از مهمترین این چالش‌ها عدم توجه به اصول برنامه ریزی استراتژیک است‌. 
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد برنامه ریزی استراتژیک در واقع نوعی استراتژی و یا راهبرد برای مدیریت هرچه بهتر و مناسب‌تر یک کسب و کار است. این نوع برنامه‌ها به صاحبان کسب و کارهای مختلف کمک می‌کنند تا اهداف سازمانی مخصوص به خود را در نظر گرفته و اقدامات و فعالیت‌های مورد نیاز برای دستیابی به آن اهداف را تدارک ببینند. 
پس برای تدوین راهبردها و اجرای هر چه بهتر آن‌ها در یک سازمان باید اصول اساسی برنامه ریزی استراتژیک در نظر گرفته شود. 
این اصول عبارتند از تمرکز مناسب بر منابع و نیروی انسانی، تنظیم اولویت‌های سازمانی، تغییر و تنظیم جهت فعالیت‌های سازمان، هماهنگ‌ سازی اهداف سهامداران، مدیران و کارکنان و همکاری سطوح مختلف برای دستیابی به اهداف مشترک.

 

مراحل برنامه ریزی استراتژیک

 

اگر می‌خواهید یک برنامه استراتژیک با کارآمدی و بازدهی بالا برای سازمان مد نظر خود طراحی و تدوین کنید، باید چند مرحله و یا گام اساسی را پشت سر بگذارید. از جمله این مراحل می‌توان به بررسی و تجزیه و تحلیل رقبای کاری اشاره کرد. 
بعد از این گام می‌توانید یک طرح کلی برای مجموعه کاری خود تدارک ببینید. سپس به تهیه تجزیه و تحلیل Swot و تنظیم بیانیه ماموریت و چشم انداز مجموعه خود اقدام کنید. با استفاده از تحلیل Swot قادر به شناخت هرچه بهتر نقاط قوت و ضعف سازمان خود خواهید بود و یا می‌توانید فرصت‌های پیش‌ رو و تهدیدهای مقابل خود را به خوبی بشناسید. 
سپس می‌توانید اهداف مجموعه خود را به صورت بلند مدت و یا کوتاه‌ مدت در نظر بگیرید و ارزش‌های کلیدی و اصلی و اهداف بخش‌های متعدد سازمان را تهیه کنید. حواستان باشد که ارزش‌ها و اهداف و مأموریت‌های مجموعه خود را به صورت واقع گرایانه طراحی و تدوین نمایید. 
برخی بر این باورند که تدوین اهداف و چشم اندازهای جاه طلبانه نیز در طول این مسیر به پیشرفت شما کمک خواهند کرد. اما با این حال این اهداف باید واقع گرایانه و واقع‌ بینانه تهیه شوند. از سوی دیگر و همان‌طور که می‌دانید ارزش‌ها در یک سازمان همان باورهایی هستند که بنیان و پایه کسب و کار شما را به وجود آورده‌اند. 
ارزش‌هایی که بر بخش‌های مختلف کسب و کار شما اثرگذار بوده و یا باورهایی هستند که تمایل دارید کارکنان مجموعه شما در مواقع مختلف به آن‌ها پایبند و متعهد باشند. ارزش‌های سازمان و مجموعه شما می‌توانند صداقت با مشتریان، کیفیت محصولات، اخلاق، تنوع و ... باشند. 
یکی دیگر از اقدامات مورد نیاز در این گام، تهیه بیانیه و چشم انداز ماموریت است. با تهیه بیانیه مأموریت، قادر خواهید بود به خوبی اهداف مد نظر خود را تعریف کرده و برای دستیابی به آن‌ها به برنامه ریزی دقیق دست بزنید. با وارد شدن به این گام باید بودجه و سرمایه مورد نیاز مجموعه خود را نیز در نظر گرفته و به تعریف و بررسی آن اقدام کنید و یا بدانید که روش شما برای نظارت بر پیشرفت سازمان کدام روش و یا مدل است. یکی از مهمترین مراحل برنامه ریزی استراتژیک، جلب مشارکت و همکاری تمامی کارکنان مجموعه است. بعد از آن باید به طور مرتب و منظم به پیگیری برنامه‌های خود دست بزنید و میزان پیشرفت امور را بررسی کنید.