اعطای سهام به کارکنان در استارتاپ

اعطای سهام به کارکنان استارتاپ به منظور جذب، انگیزش و حفظ استعدادها انجام می‌شود. این برنامه‌ها شامل تخصیص سهام یا گزینه‌های خرید سهام به کارکنان است، که تعهد و تلاش آنان را به موفقیت بلندمدت شرکت مرتبط می‌کند و انگیزه‌ای برای رشد و پیشرفت فراهم می‌آورد.

فهرست محتوا

برخی از مزایای اعطای سهام به کارکنان
ارائه سهام تشویقی به کارکنان
انواع وستینگ و اعطای سهام
تعیین سهام هم بنیانگذاران

 

وستینگ که در زبان لاتین به شکل vesting به نمایش در می‌آید به فرآیند اعطای سهام گفته می‌شود. طی این ساز و کار، طرفین یک شرکت استارتاپی می‌توانند تمامی حقوق ضایع نشدنی خود را که به مالکیت سهام کسب و کارشان ارتباط پیدا می‌کند، از آن خود سازند. در واقع طی این اقدامات، کارمندان سود و یا منافع و همچنین مالکیت بخشی از سهام را در شرکت و مجموعه کاری خود به دست خواهند آورد. بنابراین و به طور کلی می‌توان گفت وستینگ نوعی برنامه اعطای سهام بوده و یکی از موثرترین روش‌های واگذاری سهام به کارکنان یک مجموعه است. این فرایند در حال حاضر در حوزه استارتاپ و کارآفرینی اهمیت بسیار زیادی داشته و در فرایند توسعه استارت‌آپ هم به آن نیاز پیدا خواهید کرد. در این مقاله قصد داریم به این نکته بپردازیم که وستینگ یا اعطای سهام چیست و چه انواعی دارد. پس اگر شما هم به دنبال استارتاپ و کارآفرینی بوده و یا تمایل دارید به توسعه استارت‌آپ و کسب و کار نوپای خود دست بزنید با ما همراه باشید.

 

اعطای سهام به کارکنان استارتاپ

 

سود و مزایای اعطای سهام و یا وستینگ تنها برای کارکنان و پرسنل یک مجموعه نیست. بلکه اجرای این ساز و کار برای کارفرمایان و مدیران هم مزیت‌های منحصر به فردی دارد. مهمترین مزیت اعطای سهام به کارکنان برای استارتاپ را می‌توان در دسترس بودن وجه و یا پول نقد برای مدیران و صاحبان این کسب و کارها به شمار آورد. 
ارائه چنین امتیازاتی در حقیقت یکی از مهم‌ترین روش‌های جبران خدمات کارکنان یک مجموعه بوده و از سوی دیگر می‌تواند خسارت‌های وارد شده به کارمندان را جبران کند. همچنین می‌توان این طرح را جایگزین بسیار مناسبی برای ارائه پاداش به کارکنان و یا نوعی سهام تشویقی و یا هدیه نقدی محسوب کرد. 
در هر صورت سهیم کردن کارکنان در مزایا و سود یک کسب و کار باعث می‌شود تا جریان بیشتری از وجوه نقد در شرکت حفظ شود. کارفرمایان و مدیران می‌توانند با استفاده از این وجوه نقد بدهی‌های جاری خود را پرداخت کرده و یا در مواقع بحرانی شرکت از آن استفاده کنند. 
از سوی دیگر این افراد قادرند با سهیم کردن کارکنان در مزایا و سود شرکت، در پرسنل خود انگیزه بیشتری ایجاد نموده و تمامی کارکنان به ویژه آن‌هایی که دارای استعدادهای خاص هستند در شرکت و مجموعه خود حفظ و نگهداری کنند و از این طریق نرخ جابجایی و نقل و انتقال آن‌ها را کاهش دهند. 
با اجرای چنین فرایندی از میزان وفاداری کارکنان مجموعه خود و همچنین خدمات طولانی مدت آن‌ها در کسب و کارتان اطمینان خاطر خواهید داشت. با این حال رویکردهای اعطای سهام و یا شرایط واگذاری آن هم نباید نادیده گرفته شود. 
در صورتی که شرایط سختی را برای این کار در نظر بگیرید ممکن است به نتیجه معکوسی دست پیدا کرده و یا بسیاری از کارمندان ارزشمند خود را از دست بدهید. پس برای این کار شرایطی تدوین کنید که از انعطاف پذیری کافی برخوردار بوده و شرایط سخت و دشواری هم نباشد تا کارکنان با استعداد و با انگیزه خود را از دست ندهید.

 

ارائه سهام تشویقی به کارکنان

 

در بسیاری از موارد سهامداران و یا صاحبان یک کسب و کار تصمیم می‌گیرند که کارمندان و یا پرسنل خود را در امور مرتبط با شرکت وارد سازند. در بیشتر موارد افرادی که چنین تصمیمی اتخاذ می‌کنند از طریق ساز و کار و فرایندی به نام سهام تشویقی اقدام می‌نمایند. 
این موضوع در حال حاضر در کسب و کارهای مختلف رواج قابل توجهی پیدا کرده است. بنابراین توجه به مفهوم آن و نحوه واگذاری سهام تشویقی اهمیت بسیار زیادی دارد. طبق یک تعریف کلی می‌توان گفت سهام تشویقی نوعی سهام است که به دارنده و یا مالک اجازه می‌دهد که به عرصه شراکت در سهام آینده شرکت وارد شود. 
نکته حقوقی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که سهام تشویقی را نمی‌توان به صورت کاملاً مستقل، سهام محسوب نمود. بنابراین مالک سهام تشویقی جزء سهامداران عادی شرکت محسوب نشده و نمی‌تواند مانند دیگر سهامداران عادی حق رای در اجتماعات سهامداران داشته باشد.
به طور کلی حقوق اصلی این دسته با سهامداران عادی و اصلی دارای چندین تفاوت است. نکته مهمی که باید در خصوص سهام تشویقی به آن توجه داشته باشید میزان و مقدار این سهام است. در این خصوص نکته قابل ذکر این است که میزان این سهام توسط سهامداران و صاحبان کسب و کارها تعیین و مشخص می‌گردد. 
این سهام به تنهایی و به خودی خود ارزش ثابتی نداشته و می‌تواند با توجه به نوع کسب و کار دچار تحولاتی گردد. در بیشتر کسب و کارها چیزی در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از سهام شرکت به صورت تشویقی به کارکنان و پرسنل آن مجموعه واگذار می‌شود. 
اما امکان افزایش و کاهش این میزان هم وجود دارد. نکته دیگر حقوقی که باید به آن دقت کنید این است که کاهش و یا افزایش میزان و مقدار سهام تشویقی به توافقات سهامداران اصلی نیز وابسته است. یعنی این میزان زمانی تغییر می‌کند که تمامی سهامداران اصلی کسب و کار بر سر آن به توافقاتی دست پیدا کنند. 
در غیر این صورت امکان تغییر و تبدیل میزان و مبلغ آن وجود نخواهد داشت. به این نکته هم دقت کنید که اندازه و میزان سهام تشویقی و سپس ارائه و واگذاری آن به کارکنان یک مجموعه باعث می‌شود تا آنان به صورتی کاملا خودجوش در راستای دستیابی به منافع و اهداف کسب و کار فعالیت کرده و یا دلیل اصلی ورود سرمایه گذاری‌های جدید به کسب و کار شما باشند. سهام تشویقی نباید به صورت مساوی در میان کارکنان توزیع شده و به آنان ارائه گردد. در واقع برای اعطای این سهام صاحبان کسب و کارها باید در ابتدا به ارزش گذاری کارکنان خود اقدام نموده و سپس بر اساس آن، اعطای سهام را آغاز نمایند.

 

انواع وستینگ و اعطای سهام

 

برای این که بتوانید روش و یا رویکردهای اعطای سهام را به درستی انتخاب کنید باید در ابتدا به نوع کسب و کار خود توجه داشته باشید و یا تعداد کارکنان و پرسنل خود و تمامی افراد درگیر در کسب و کارتان را در نظر بگیرید. 
این امکان وجود دارد که یک نوع خاص اعطای سهام در یک استارتاپ مناسب عمل نکند. اما در یک کسب و کار دیگر بتوانید موفقیت آن را مشاهده نمایید. در حال حاضر کسب و کارهای مختلف از انواع متنوعی از طرح‌ها برای واگذاری و اعطای سهام به کارکنان و دیگر اعضای مجموعه خود استفاده می‌کنند. 
برخی از این مدل‌ها رواج و گسترش بیشتری نسبت به سایرین دارند. در ادامه به برخی از مهمترین این رویکردها اشاره خواهیم کرد.

اعطای سهام بر اساس زمان

اعطای سهام بر اساس زمان یکی از مهمترین روش‌های واگذاری سهام است. در این شیوه کارکنان یک مجموعه باسپری شدن مدت زمانی خاص سهام خود را از امتیاز سهام کل مربوط به کسب و کار به دست خواهند آورد. 
این سهام پس از گذشت مدت زمانی مشخص و پس از حضور فرد در مجموعه به دست وی رسیده و می‌تواند آن را مورد استفاده قرار دهد. بعد از گذشت این زمان باقی امتیازات به شکل فصلی و یا ماهیانه به او واگذار خواهد شد. در بیشتر موارد شرکت‌ها این فرآیند را با واگذاری سهام تشویقی یک ساله به سرانجام می‌رسانند. 
یعنی حداقل مدت زمانی که باید کارمندان در یک شرکت حضور داشته باشند تا بخشی از سهام آن را به دست آورند یک سال خواهد بود.

اعطای سهام بر اساس مدل مایلستون

اعطای سهام بر اساس مدل مایلستون روشی است که در آن کارفرما پس از دستیابی به هدفی خاص و یا اتمام یک پروژه، امتیازات سهام و یا سودی را برای کارکنان در نظر گرفته و به آنان ارائه می‌دهد. این زمان می‌تواند فروش تعدادی تعداد خاصی از یک محصول باشد و یا ارائه تعداد خاصی از خدمات و سرویس‌ها.

طرح واگذاری سهام به کارکنان

یکی دیگر از انواع وستینگ، طرح اعطای سهام به کارکنان به صورت ماهیانه است. در بیشتر موارد بازه زمانی این واگذاری چهار سال به طول می‌انجامد. در این مدل سهام، به چهار بخش تقسیم شده و کارمندان در هر ماه یک سهم را از آن خود خواهند ساخت. پس از سپری شدن ۴۸ ماه و یا چهار سال سهام به طور کامل به کارکنان تعلق پیدا خواهد کرد.

طرح اعطای سهام به مشاوران

طرح اعطای سهام به مشاوران برای مشاورانی است که حداقل یک سال با یک شرکت همکاری می‌کنند. بر اساس این طرح سهام آن مجموعه به صورت ماهیانه به مشاوران واگذار خواهد شد .

طرح اعطای سهام به مدیران

طرح اعطای سهام به مدیران مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به واگذاری سهام به کارکنان دارد. چرا که مدیران در واقع یکی از مهمترین اعضای ارزش‌آفرین برای یک استارتاپ بوده و نقش موثری هم در افزایش اعتبار و توسعه استارت آپ دارند.

طرح اعطای سهام به راهنمایان

اعطا و یا واگذاری سهام به راهنمایان یک کسب و کار می‌تواند دوره کوتاه‌مدت مثلاً دو ساله داشته و یا در دوره‌های ۴ تا ۵ ساله اتفاق بیفتد‌. در این شیوه در حالت معمول با نزدیک شدن به اواخر دوره، واگذاری‌ها سرعت بیشتری به خود خواهند گرفت.

 

تعیین سهام هم بنیانگذاران

 

واگذاری و تعیین سهام هم بنیانگذاران در حالت معمول به صورت ماهیانه روی داده و در مدت زمان‌های مشخص واگذار می‌گردد. در بیشتر موارد دوران مالکیت کامل این سهام ۴ سال است. 
در این نوع وستینگ نحوه واگذاری هم کمی متفاوت خواهد بود. برای نمونه بنیانگذاران می‌توانند درصد بالایی از سهام موردنظرشان را بلافاصله و پس از امضای توافقنامه به دست آورند. سهام هم بنیانگذاران در بیشتر موارد برای بنیانگذارانی در نظر گرفته می‌شود که ارزش بالاتری برای کسب و کار دارند.

اعطای سهام بر اساس ارزش سهام و اعطای سهام بر اساس سود سهام از دیگر انواع وستینگ و یا برنامه‌های واگذاری سهام هستند.

در مواقعی که کارفرمایان و یا مدیران کسب و کارها تمایل به انتخاب یک برنامه مناسب برای واگذاری دارند با سه گزینه مختلف مواجه خواهند شد. این گزینه‌ها عبارتند از وستینگ فوری، وستینگ بر اساس سهام تشویقی و وستینگ درجه بندی شده. در ادامه به شرح مختصر هر یک از این برنامه‌ها خواهیم پرداخت.

واگذاری سهام به صورت فوری

این نوع وستینگ همان‌طور که از نامش نیز مشخص شده به اعطای مالکیت کامل سهام متعلق به فرد بلافاصله بعد از امضای قرارداد گفته می‌شود. در بیشتر کسب و کارها از این روش استفاده نمی‌کنند.

وستینگ بر اساس سهام تشویقی

واگذاری سهام تشویقی در حقیقت نوعی اعطای سهام آن هم پیش از آغاز طرح است. در این نوع واگذاری بعد از پایان یافتن دوره و بازه زمانی سهام تشویقی بخشی از سهام به فرد واگذار می‌گردد.

وستینگ درجه بندی شده

یکی از متداولترین رویکردهای اعطای سهام، واگذاری سهام به صورت درجه بندی شده است. در این شیوه مالکیت کل سهام یک مجموعه طی مدت زمان خاصی واگذار شده و بخش‌های مساوی دارد. 
برای نمونه اگر قرار است یکی از کارکنان مالکیت سهام ۲۰ درصدی یک کسب و کار را به دست آورد این سهام را طی مدت زمان مشخصی به دست خواهد آورد.

در مواقعی که کارفرمایان تمایل دارند طرح مناسبی را برای واگذاری و اعطای سهام در نظر بگیرند باید به نکات دیگری هم توجه داشته باشند. یکی از مهم‌ترین این نکات سرعت ارائه و واگذاری سهام است. 
به این موضوع دقت کنید که اگر برنامه وستینگ بیش از اندازه با سرعت پیش برود ممکن است کسب و کار شما در تامین منابع مالی با مشکلاتی مواجه گردد. همچنین ممکن است شرکت و یا مجموعه کاری شما به صورت ناگهانی بخش وسیع و عمده‌ای از مالکیت خود را از دست بدهد و مجبور شود بیشترین میزان سود خود را در اختیار مالکین و سهامداران قرار دهد. 
در این صورت توان مجموعه برای رشد و توسعه خدشه خواهد دید. پس اگر صاحب یک کسب و کار استارتاپی بوده و تمایل دارید از چند طرح واگذاری سهام و یا وستینگ استفاده کنید باید در ابتدا به طراحی یک جدول زمان بندی و کاملاً دقیق دست بزنید. طبق این طرح و برنامه‌ریزی باید به این اطمینان دست پیدا کنید که از نظر مالی و تامین منابع می‌توانید آن را پرداخت کنید.